Yayınlanma Tarihi: 14.01.2025
Etiketler: gap turu, turgutreistours, bodrum, mitoloji, zeugma mozaik müzesi, I.Antiochos, apollon
Öz Anahtar Sözcükler: Mitoloji, Zeugma, I. Antiokhos, Apollon Giriş Yunan mitolojisinin en büyük kahramanları tanrılardır. Tanrılar hem tanrısal hem de insani yönleriyle Homeros’un destanlarında yer almışlardır. Yunan mitolojisindeki efsanelerde eski Yunan tanrıları insan şeklindedir. Toplamda 12 tanrı bulunur. Çekilen kuraya göre gökyüzü Zeus’a, denizler Poseidon’a, yer altı da Hades’e düşer. Olympos’a çıkar ve dünyayı yönetirler. Phoibos Apollon ise Zeus’un Leto’dan olma oğlu’dur. Leto hamile kaldığında Hera’nın kıskançlıklarından kaçar ve doğumunu gerçekleştirmek için Delos Adasındaki Kynthos dağına saklanır. Apollon ve Artemis burada dünyaya gelir (Homeros, 2023:11-13). Gaziantep Mozaik Müzesi’nde sergilenen eserlerin bir kısmı üzerinde mitoloji konusunu ele alacağız. Zeugma ve Kral I. Antiokhos Yazıtı: 2000 yılında yapılan kazılarda çıkartılan bazalttan yapılmış stelde Kral I. Antiokhos Theos ile tanrı Apollon-Mithras-Hellos’un el sıkışma (dekslosis) sahnesi bulunmaktadır. Antiokhos burada biriyle anlaşır. Çıplak olan bir tanrımız, başında güneş var, güneş tanrısı kimdir? Apollon, ışık tanrısı ve diğer ismi Mithras. Bir ipucu daha verir, elinde yapraklar var, defne yaprakları, aslında defne çok güzel bir kızdır, Apollon ona aşıktır, onunla beraber olmak ister, o esnada yer anaya yalvarır. Ardından Defne’nin ayakları toprağa saplanır, kollarından dallar çıkar. Apollon onu yakaladığında ağaca dönüşmüştür. Apollon daha sonra oradan bir demet alır ve der ki bundan sonra herkes seni başında taşıyacak. Ardından bütün olimpik oyunlarda imparatorlar defne tacını başında taşırlar. Nerde geçer bu hikaye? Antakya Defne Harbiye taraflarında geçer. I. Antiokhos döneminde Komagene Krallığı batı yönünde uzanan ve Zeugma ile Samosata’dan gecem ticaret yolları nedeniyle zenginleşmiştir. Bu geliri Nemrut Dağı’nda yaptırdığı mezar anıtında kullanmıştır (Crowther 2003:41-80; Sullivan 1978:732-798; Goell 1957:4-22; Duppenbecker 1991:39-45; Dörner 1967:195-210). Nemrut dağı 2306 metre zirvedeki Batı Terasında heykeller sırasıyla: Kartal, Kral Antiokhos Theos I ,Kommagene Tike, Zeus Oromasdes, Apollon (Mithras), Herakles (Artagnes), Kartal ve Aslan Heykeli bulunmaktadır. Apollon Lykia denizlerin ışık ülkesinde yaşar, ta uzak doğuda Nemrut dağının tepesindeki sivri külahlı dev tanrı heykelleri arasında da baş yeri tutar. Homeros’tan Roma çağından sonraki Kommagene krallarının zamanına dek hep aynı Anadolu’lu tanrıdır Apollon (Erhat,2007:47). Aynı bölgede bulunan bir diğer stelde ise Kral I.Antiokhos, Herakles ile el sıkışır pozisyondadır. Herakles tanrı olabilmek için 12 görevden birini icra eder. Bu görevde Nemea aslanını öldürmektir. Nemea aslanını öldürdükten sonra postunu yanında taşır. Dikkat edin mesela İskender’in filmini izleyenler var mı? Bu filmde de aslan postu ile gezer. Farklı filmlerde ayı postu ile görürsünüz bu gücün sembolüdür. Bu yüzden onu diğer tanrılardan ayırabileceğiniz bir noktadır. Kral Antiokhos 2 stelde de aynı şekilde yöresel kıyafetlerledir. Stellerin arkasındaki nomos (kanun) yazıtları, Antiokhos’un yönettiği topraklar üzerindeki Yunanlı ve Persli tanrıları birleştirme politikalarından bahsetmektedir. Mozaikler, bugünün İran halısı, Anadolu halısı veya meşhur bir sanatçının tablosu gibi kıymetlidir. Roma, Bizans döneminde zenginlerin evlerinde zeminlere sanatçılara yaptırılmıştır. Yumurta akı ve tuzla beraber yapıştırıcı kullanırlar. Nehir taşlarını renklerine göre ayırır. Tessera denilen küçük parçalara ayırırlar, tek tek yapıştırırlar, sonra işlerler. Yunanlılar bunu genellikle süsleme amaçlı kullanıyorlardı. Sosyalleşmek adına şölenler yaparlar, yerler içerler, tiyatro gösterileri sunarlar. Bu zeminler bu amaçla kullanılmıştır. Okeanos ve Tethys Mozaiği: M.S. 2.-3. Yüzyıl Okeanos Villası: Biz baktığımızda etrafta balıklar, balık tutan bir eleman, burada bir adam burada bir kadın. Bunun altında aslında çok daha detay vardır. Bu aslında bize çok detaylı bir mitolojik hikaye anlatır. Solda gördüğünüz eleman başında istakoz kıskaçları var, hemen sağında başında melek olan bir kadın vardır. Adamın İsmi Okeanos yani Okyanus, Okyanusların Tanrısı. Kadının ismi Tethys yani Deniz, Denizlerin Tanrıçası. Mitoloji Tanrı bilim ve evren bilim diye kitap yazan eski çağlarda Hesiodos diye bir adam vardır. Birde kör ozan Smyrna İzmirli İlyada Odessa kitabını yazan Homeros vardır. Eski Mitoloji ve yeni mitoloji dediğimiz nokta vardır. Baş tanrı kimdir? Zeus. Bunun yanında Apollon vardır, Poseidon vardır, Athena, Artemis vardır. Okeanos, eski Okyanuslar Tanrısı yerini Poseidon’a bırakmıştır. Bu iki Tanrı ve Tanrıça birbiriyle kardeştir. Fakat Kosmosa geçtikten sonra eğer ölümlü bir adam bu kadınla Tethys ile evlenirse (bu arada enteresandır, deniz ismi buradan gelir, Neo tesis hala kullanılmaktadır.) ortaya bir güç çıkacak ve Zeus’u tahtından indirecektir. Daha sonra ne olur? Zeus onu ölümlü biriyle evlendirir. Fakat bu düğün esnasında Eris çağrılmaz. Eris nifak tanrıçası düğün esnasında ortaya bir elma atar. Elmanın üstünde “en güzelinize” diye yazar. Bütün güzeller elmayı kapmaya çalışır. Yapılan elemede sona üç kişi kaldı. Zeus’un karısı ve tanrıçalar tanrısı Hera, bilgelik ve erdem tanrıçası Athena, güzellik ve sevi tanrıçası Afrodit. Arabulucu Zeus onları İda dağında yaşayan ölümlü Paris’e gönderdi. Elemeye kalan 3 güzel Paris’e vaatlerde bulundu. Hera “beni seçersen dünyanın en güçlü savaşçıları ve ordusu senin olacak” dedi. Athena “beni seçersen seni sonsuza kadar bilgelik ve erdemle donatırım” dedi. Afrodit ise “örneğin beni seçersen sana dünyanın en güzel kızının aşkını veririm” dedi. Ve Paris aşkı seçti. Elmayı Afrodit’e verir, yani Venüs olarak bildiğimiz Tanrıça. Dünya üzerinde ilk güzellik yarışmasının galibi Afrodit olur. O günden beri güzel kadınlara “Afrodit” ünvanı verilmiştir. Aslında Paris Truva kralının oğludur. Paris Helena’ya ilk görüşte aşık oluyor. Ve işte o an anlıyor ki… Tanrıça Afrodit’in ona sunduğu yazgıdaki dünyanın en güzel kızı ve aşkı buydu. Helena Sparta Kralı Menelaos’un karısıydı, onunda ilgisinin olduğunu bildiğinden değerli eşyaları ile onu kaçırdı. Ardından ilk batı ile doğu arasındaki dünya savaşı gerçekleşiyor. (Ural,2019:27-39). Denizlerin tanrısı Poseidon Kronos’un oğlu ve Zeus’un kardeşidir. Zeus babası Kronos’u yenince yeraltı diyarı Hades’e, denizler Poseidon’a ve gökyüzü Zeus’a düşmüştür (Homeros,2018:14). Üç Güzeller deyince Karacaoğlan’ın türküsü gelir aklımıza: Ben meylimi üç güzele düşürdüm Biri Şemsi biri Kamer ille Elif Onların aşkıyla aklım şaşırdım Biri Şemsi biri Kamer ille Elif (Erhat,2023:35). Okeanos ile Teyhys’in dölleri: 1. Irmaklar: 25 ırmak adı verilir, yarısı Anadolu Irmakları’dır. 2. Okeanos kızları: Bunların üç bin olduğu söylenmekle birlikte, bunların kırk birinin adı veriliyor; Metis, Elektra, Doris, Kalypso, Asia, Dione, Tykhe, Styks. Ozan Okeanos kızlarını ince topuklu, dünyayı dört bir yandan sararlar, ışık saçarlar, gençliği beslerler olarak tanımlar ama biçimsel ve simgesel nitelikleri belirtilmiyor (Hesiodos, 2022:147). Kaynakça: Homeros, (2023) İlyada Tanrıların Savaşı, Parola Yayınları, İstanbul Erhat, A. (2007) Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, Ankara Crowther, C. ve Facella, M. (2003). “New Evidence for the Ruler Cult of Antiochus of Commagene from Zeugma,” Asia Minor Studien 49, 41-80. Sullivan, Richard (1978). “The Dynasty of Commagene,” in ANRW II 8, 732- 98. Goell, Theresa (1957). “The Excavations of the ‘Hierothesion’ of Antiochos I of Commagene on Nemrud Dagh (1953-1956),” Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 147, 4-22 Düppenbecker, V. ve Fitzner, B. (1991). “Gesteinseigenschaften und Verwitterungszustand der Monumente auf dem Nemrud Dag,” Begleitheft zur Sonderausstellung Nemrud Dag – Neue Methoden zur Archäologie, 39- 45. Dörner, F. K. (1967). “Zur Rekonstruktion der Ahnengalerie des Königs Antiochos I. von Kommagene,” Istanbuler Mitteilungen 17, 195-210. Ural, Yalvaç (2019) Troyalı Helena ile Paris Tahta At Efsanesi, Yapı Kredi Yayınları,İstanbul Homeros, (2018). Odysseia Kralın Dönüşü, Parola Yayınları, İstanbul Erhat, Azra (2023) Homeros Gül İle Söyleşi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul Hesiodos, (2022:147). Theogonia, İşler ve güçler , Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, Türkiye İş bankası Yayınları, XII. Basım, İstanbul